Το εξωκκλήσι της Αναλήψεως Του Σωτήρος βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 1291 μέτρων. Οι κάτοικοι συνηθίζουν να το ονομάζουν και “Τρανό Αηλιά” σε αντίθεση με τον “Μικρόν Αηλία” ένα άλλο εξωκκλήσι που βρίσκεται έξω από την Γαλατινή, λόγω του υψηλού σημείου που είναι..
χτισμένο.Στην θύρα του ιερού βήματος υπάρχει η χρονολογία 1770 που δείχνει το χρόνο κατασκευής του. Ανακατασκευάστηκε το έτος 1946. Η παράδοση αναφέρει ότι λειτούργησε και ως Μοναστήρι με 2-3 κελλιά και στέρνα. Εγκαινιάστηκε από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Κ. Αντώνιο στις 19-5-1988.
Το ξάπεφτο, δηλαδή της Αναλήψεως, γινόταν μεγάλο πανηγύρι στο χωριό, πάνω στο εξωκκλήσι της Αναλήψεως. Αυτό είναι κτισμένο στην κορυφή του δασωμένου κωνικού λόφου δυτικά του χωριού, σε υψόμετρο 1300 μ. και απόσταση μιας ώρας από το χωριό. Από κει η θέα είναι μοναδική. Προς τα δυτικά το ύψωμα δεσπόζει σ’ όλη την κοιλάδα του Άνω Αλιάκμονα και η θέα είναι ανεμπόδιστη από την Καστοριά και τ’ αλβανικά βουνά μέχρι τη Θεσσαλία• απέναντι στο βάθος απλώνεται η Βόρεια Πίνδος με το πλήθος των κορυφών της, απ’ το Γράμμο ως το Ζυγό του Μετσόβου και χαμηλά, λευκάζουν το Τσοτύλι, η Νεάπολη και τα χωριά του Βοΐου και των Γρεβενών. Προς τ’ ανατολικά απλώνεται το λεκανοπέδιο της Γαλατιvής, με τις δύο συνοικίες του χωριού στους πρόποδες του λόφου της Αναλήψεως, αντικρυστά η μια από την άλλη με την Πάδη ανάμεσά τους, και τριγύρω τα βουνά του χωριού: αριστερά ο Σινιάτσικος, γυμνός, πέτρινος και γκρίζος, δεξιά η απότομη και καταπράσινη Βέλλια, κι ανάμεσά τους μια απέραντη σειρά από γυμνά βουνά με πλούσια βοσκοτόπια. Στο βάθος του ορίζοντα διακρίνονται τα βουνά της Κοζάνης και το Βέρμιο. Όποιος θέλει να προσανατολιστεί γεωγραφικά στη Γαλατινή πρέπει ν’ ανεβεί στην Ανάληψη.
Πρωί-πρωί λοιπόν ξεκινούσαν οι πανηγυριώτες καβάλα στα ζώα για το εξωκκλήσι. Μια μεγάλη φάλαγγα σχηματιζόταν στο οφιοειδές μονοπάτι ως την κορυφή του βουνού. Όσοι βάδιζαν, πήγαιναν σιγά-σιγά, γιατί είναι ανηφόρα μεγάλη. Στέκονταν κάθε τόσο για να ξαποστάσουν. Όταν έφταναν, λαχανιασμένοι και ιδρωμένοι, έβγαζαν το καπέλλο να δροσιστούν• όσοι ανέβαιναν με ζώα, κατέβαζαν τις ιάμπολες και έδεναν τα ζώα εκεί κοντά.
Γύρω-γύρω οι πραματευτάδες είχαν περιζώσει το εξωκκλήσι με τα ψιλικά τους και την πραμάτεια τους. Τα παιδιά με τους γονείς άναβαν το κερί στο ξωκκλήσι και μετά τη λειτουργία έπαιρναν τους πραματευτάδες με τη σειρά. Άλλα αγόραζαν μούζικα, άλλα σουρίχτρες και φλογέρες, άλλα ζαχαράτα και διάφορα στολίδια και παιγνίδια.
Το πανηγύρι αυτό ήταν το μοναδικό στο χωριό και τα παιδιά το περίμεναν με ιδιαίτερη χαρά. Εκείνο που χαρακτήριζε όμως το πανηγύρι της Αναλήψεως ήταν το ρυζόγαλο. Όλα τα σπίτια εκείνη την ημέρα είχαν πολλά πιάτα με ρυζόγαλο, αραδιασμένα και στολισμένα με κανέλλα. Το ρυζόγαλο ήταν το πρώτο κι απαραίτητο κέρασμα που είχε να προσφέρει κάθε σπίτι στις αρζουγαλίνες, δηλαδή στους ξένους που έρχονταν στο πανηγύρι, από τα γύρω χωριά και κυρίως από τη Σιάτιστα. Εκείνα τα χρόνια ξεκινούσαν κατά καραβάνια κι έρχονταν από τις δυό συνοικίες της, τη Χώρα και τη Γεράνεια. Όλα τα παιδιά χαίρονταν να έχουν στο σπίτι τους αρζογαλίνες κι έβγαιναν στη Ράχη η τα Αντριαράθκα και καρτερούσαν από την προηγούμενη μέρα.
Οι παρέες επισκεπτών που έρχονταν στο χωριό, μερικές φορές ήταν τόσο μεγάλες, που ήταν ν’ απορεί κανείς, πού θα βρισκόταν τόσο ρυζόγαλο για να φάνε όλοι. Το ρυζόγαλο όμως ήταν έθιμο να γίνεται εκείνη ακριβώς την ημέρα, γιατί το Μάη και τον Ιούνιο, που ήταν η εποχή της άνοιξης στο χωριό, υπήρχε άφθονο χορτάρι κι ένα σωρό αγριολούλουδα κι αγριοβότανα στα βοσκοτόπια, με αποτέλεσμα τα πρόβατα να βγάζουν πολύ και καλής ποιότητας ολόπαχο γάλα.
Η αφθονία στο γάλα δημιούργησε το έθιμο του ρυζόγαλου, ενώ το τυρί φέτα που παράγονταν εκείνη την περίοδο, ήταν το καλύτερο όλης της χρονιάς, το μαΐσιο τυρί, που ήταν περιζήτητο.
Δείτε το εναέριο Βίντεο από την περιοχή της Αναλήψεως επάνω στην Γαλατινή!
Aerial Βιντεο: Διονύσης Μπόσιακας
Φωτογραφίες www.tovoion.com
Από το πανέμορφο και ογκώδες βιβλίο του Γεωργίου Π. Τσότσου, ΓΑΛΑΤΙΝΗ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ (ανθρωπογεωγραφική – λαογραφική προσέγγιση δυτικομακεδονικού χώρου), από τις εκδόσεις του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Νομού Κοζάνης, Θεσσαλονίκη 1998.